ลาก่อนเงินสด! รัฐประกาศใช้ ‘บาทดิจิทัล’ ทั่วประเทศ

ภูมิทัศน์ทางการเงินของประเทศไทยกำลังจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิง เมื่อภาครัฐและธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ประกาศแผนการผลักดันและนำร่องการใช้งานเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลอย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งถือเป็นก้าวสำคัญในการเปลี่ยนผ่านประเทศสู่สังคมไร้เงินสดอย่างแท้จริง นโยบายดังกล่าวไม่เพียงแต่จะส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตประจำวันของประชาชนเท่านั้น แต่ยังเป็นการปรับโครงสร้างระบบเศรษฐกิจครั้งใหญ่เพื่อรองรับอนาคตในยุคดิจิทัลอีกด้วย

ประเด็นสำคัญที่ต้องจับตา

• บาทดิจิทัล (CBDC) คือ สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีสถานะเทียบเท่าเงินสด สามารถชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย และมีความมั่นคงสูง แตกต่างจากคริปโตเคอร์เรนซีทั่วไป
• แผนการใช้งานทั่วประเทศ ในช่วงปี 2568-2569 รัฐบาลตั้งเป้าที่จะผลักดันให้ประชาชนและร้านค้าหันมาใช้บาทดิจิทัลผ่านแอปพลิเคชันของรัฐและบัตรแตะจ่าย
• โครงการกระตุ้นเศรษฐกิจ มีการวางแผนจัดสรรงบประมาณ 500,000 ล้านบาท เพื่อแจกจ่ายเงินบาทดิจิทัลให้กับประชาชนกลุ่มเป้าหมายกว่า 50 ล้านคน เพื่อส่งเสริมการใช้จ่ายและกระตุ้นเศรษฐกิจฐานราก
• การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสด นโยบายนี้เป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ชาติในการลดการพึ่งพาเงินสด เพิ่มประสิทธิภาพของระบบการชำระเงิน และเตรียมความพร้อมสำหรับเศรษฐกิจดิจิทัลในอนาคต

การปฏิวัติระบบการเงินไทย: สู่ยุคใหม่ของเงินบาท

การประกาศแผนการใช้งาน ลาก่อนเงินสด! รัฐประกาศใช้ ‘บาทดิจิทัล’ ทั่วประเทศ นับเป็นจุดเปลี่ยนครั้งประวัติศาสตร์ของนโยบายการเงินไทย โดยมีเป้าหมายเพื่อนำพาระบบการเงินของประเทศให้ก้าวทันต่อการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและภูมิทัศน์การเงินโลก การพัฒนานี้ไม่ได้เป็นเพียงการสร้างช่องทางการชำระเงินใหม่ แต่คือการวางรากฐานโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ลดต้นทุน และส่งเสริมการเข้าถึงบริการทางการเงินอย่างทั่วถึง

ความเคลื่อนไหวนี้เกิดขึ้นท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนผ่านสู่ดิจิทัลที่กำลังเข้มข้นขึ้นทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นการเติบโตของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI), Internet of Things (IoT), และเครือข่าย 5G ซึ่งล้วนส่งผลต่อพฤติกรรมของผู้บริโภคและรูปแบบการทำธุรกิจ การมาถึงของบาทดิจิทัลจึงเป็นการเตรียมความพร้อมของภาครัฐและ ธนาคารแห่งประเทศไทย ที่จะรับมือกับความท้าทายจากสกุลเงินดิจิทัลภาคเอกชน เช่น คริปโตเคอร์เรนซีและ Stablecoins รวมถึงการแข่งขันในระดับภูมิภาค ซึ่งหลายประเทศต่างกำลังเร่งพัฒนาสกุลเงินดิจิทัลของตนเอง

ทำความรู้จัก ‘บาทดิจิทัล’ สกุลเงินแห่งอนาคตของไทย

นิยามและความแตกต่างจากคริปโตเคอร์เรนซี

บาทดิจิทัล หรือที่รู้จักกันในชื่อ Central Bank Digital Currency (CBDC) ของไทย คือสกุลเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกและรับรองโดยธนาคารแห่งประเทศไทยโดยตรง มีมูลค่า 1 บาทดิจิทัล เทียบเท่ากับ 1 บาทในรูปแบบธนบัตรหรือเหรียญกษาปณ์ และสามารถใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย ทำให้บาทดิจิทัลมีความน่าเชื่อถือและเสถียรภาพสูงสุด เนื่องจากมีสินทรัพย์ของภาครัฐหนุนหลัง

แม้จะมีการนำเทคโนโลยีที่คล้ายคลึงกับคริปโตเคอร์เรนซีอย่างบล็อกเชน (Blockchain) มาประยุกต์ใช้ แต่บาทดิจิทัลมีความแตกต่างที่สำคัญหลายประการ:

• ผู้ออกสกุลเงิน: บาทดิจิทัลออกโดยธนาคารกลาง (ธปท.) ซึ่งเป็นหน่วยงานภาครัฐ ในขณะที่คริปโตเคอร์เรนซีส่วนใหญ่ เช่น Bitcoin ถูกสร้างขึ้นบนเครือข่ายแบบกระจายศูนย์ (Decentralized) และไม่มีผู้ออกหรือควบคุมจากส่วนกลาง
• ความผันผวนของมูลค่า: บาทดิจิทัลมีมูลค่าคงที่และอ้างอิงกับเงินบาทปกติ จึงไม่มีความผันผวนของราคา ในทางกลับกัน มูลค่าของคริปโตเคอร์เรนซีมีความผันผวนสูงมาก ขึ้นอยู่กับอุปสงค์และอุปทานในตลาด
• สถานะทางกฎหมาย: บาทดิจิทัลเป็นเงินที่ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย (Legal Tender) แต่คริปโตเคอร์เรนซียังไม่ได้รับการยอมรับในสถานะดังกล่าวในประเทศไทย

เหตุผลและความจำเป็นในการเปลี่ยนผ่าน

การพัฒนานโยบาย บาทดิจิทัล ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างไร้เหตุผล แต่เป็นผลมาจากการวิเคราะห์แนวโน้มและปัจจัยแวดล้อมหลายด้าน ทั้งในและต่างประเทศ เพื่อรักษาเสถียรภาพและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของระบบเศรษฐกิจไทยในระยะยาว โดยมีเหตุผลหลักดังนี้:

• ลดต้นทุนการจัดการเงินสด: การผลิต การขนส่ง และการบริหารจัดการธนบัตรและเหรียญมีต้นทุนที่สูง การเปลี่ยนไปใช้ระบบดิจิทัลจะช่วยลดค่าใช้จ่ายในส่วนนี้ได้อย่างมหาศาล
• เพิ่มประสิทธิภาพและความเร็ว: การชำระเงินผ่านระบบดิจิทัลสามารถทำได้ทันที ลดขั้นตอนและระยะเวลาในการทำธุรกรรม โดยเฉพาะการโอนเงินระหว่างบุคคลและธุรกิจ
• ส่งเสริมนวัตกรรมทางการเงิน: การมีโครงสร้างพื้นฐานของ CBDC จะเปิดโอกาสให้ภาคเอกชนสามารถพัฒนาบริการและผลิตภัณฑ์ทางการเงินใหม่ๆ ที่ต่อยอดบนระบบนี้ได้
• รับมือกับความท้าทายใหม่: การเติบโตของ Stablecoins ที่ออกโดยบริษัทเอกชนขนาดใหญ่ และสกุลเงินดิจิทัลของประเทศอื่น เช่น หยวนดิจิทัลของจีน เป็นความท้าทายโดยตรงต่อบทบาทของเงินบาท การมี CBDC ของตนเองจึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการรักษาสมดุลของระบบการเงิน

กลไกการทำงานและวิธีการใช้งานบาทดิจิทัล

การเข้าถึงและใช้งานสำหรับภาคประชาชน

รูปแบบการใช้งานบาทดิจิทัลถูกออกแบบมาให้เข้าถึงง่ายสำหรับประชาชนทุกคน โดยจะมีลักษณะคล้ายกับเงินฝากดิจิทัลในกระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Wallet) ผู้ใช้สามารถแลกเงินสดหรือเงินจากบัญชีธนาคารมาเป็นบาทดิจิทัลผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟนที่รัฐบาลจะพัฒนาขึ้นโดยเฉพาะ

สำหรับกลุ่มประชาชนที่ไม่มีสมาร์ทโฟนหรืออาจไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยี ก็ได้มีการวางแผนรองรับการใช้งานผ่านช่องทางอื่น เช่น บัตรแตะจ่าย (Tap-to-Pay Card) ที่สามารถใช้ชำระค่าสินค้าและบริการ ณ ร้านค้าที่เข้าร่วมโครงการได้เช่นเดียวกับการใช้บัตรเดบิตหรือบัตรเครดิตในปัจจุบัน เพื่อให้มั่นใจว่าการเปลี่ยนผ่านครั้งนี้จะไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลังและครอบคลุมประชากรทุกกลุ่ม

บทบาทของสถาบันการเงินและภาคธุรกิจ

ธนาคารพาณิชย์และสถาบันการเงินของรัฐจะมีบทบาทสำคัญในฐานะตัวกลางในการกระจายและแลกเปลี่ยนบาทดิจิทัลให้กับประชาชนและภาคธุรกิจ โดยจะเชื่อมต่อระบบของตนเองเข้ากับโครงสร้างพื้นฐานของธนาคารกลาง ซึ่งก่อนหน้านี้ ธปท. ได้มีการทดสอบระบบในวงจำกัด (Pilot Test) ร่วมกับธนาคารพาณิชย์ขนาดใหญ่และร้านค้าต่างๆ เพื่อประเมินประสิทธิภาพและความพร้อมของระบบ ซึ่งผลการทดสอบที่ผ่านมาแสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการนำไปใช้งานจริงในวงกว้าง

สำหรับภาคธุรกิจและร้านค้า การยอมรับบาทดิจิทัลจะช่วยลดภาระในการจัดการเงินสด ลดความเสี่ยงจากการเก็บเงินสดจำนวนมากไว้ที่ร้าน และเปิดโอกาสในการเข้าถึงข้อมูลการซื้อขายเพื่อนำไปวิเคราะห์และพัฒนากลยุทธ์ทางธุรกิจต่อไป

นโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจ: โครงการแจก 5 แสนล้านบาทดิจิทัล

รายละเอียดและเป้าหมายของโครงการ

หนึ่งในนโยบายเรือธงที่มาพร้อมกับการเปิดตัวบาทดิจิทัล คือโครงการอัดฉีดเงินจำนวน 500,000 ล้านบาท (ประมาณ 13.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ) เข้าสู่ระบบเศรษฐกิจโดยตรง โดยจะแจกจ่ายให้กับประชาชนกลุ่มผู้มีรายได้น้อยและกลุ่มเปราะบางจำนวน 50 ล้านคน โครงการนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อกระตุ้นการบริโภคภายในประเทศและช่วยเหลือเศรษฐกิจท้องถิ่นให้ฟื้นตัว โดยงบประมาณจะมาจากงบประมาณแผ่นดินในช่วง 2 ปีข้างหน้า (พ.ศ. 2568-2569) และได้รับการสนับสนุนจากสถาบันการเงินเฉพาะกิจของรัฐ เช่น ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.)

การอัดฉีดเงินดิจิทัลโดยตรงสู่ประชาชน ถือเป็นเครื่องมือทางการคลังยุคใหม่ที่คาดว่าจะช่วยให้เงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจฐานรากได้อย่างรวดเร็วและตรงจุด ซึ่งจะช่วยเพิ่มกำลังซื้อและส่งเสริมให้ร้านค้าในชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น

ผลกระทบที่คาดหวังต่อเศรษฐกิจมหภาค

ผู้เชี่ยวชาญและหน่วยงานภาครัฐคาดการณ์ว่าโครงการกระตุ้นเศรษฐกิจผ่านบาทดิจิทัลนี้จะส่งผลบวกต่อภาพรวมเศรษฐกิจของประเทศ โดยคาดว่าจะสามารถผลักดันให้ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GDP) ขยายตัวเพิ่มขึ้นได้ถึง 1.6% การที่เงินถูกส่งตรงไปยังผู้บริโภคจะช่วยสร้าง “Multiplier Effect” หรือผลกระทบแบบทวีคูณ กล่าวคือ เมื่อประชาชนนำเงินไปใช้จ่าย ร้านค้าก็จะมีรายได้เพิ่มขึ้นและนำไปใช้จ่ายต่อ ทำให้เกิดการหมุนเวียนของเงินในระบบเศรษฐกิจหลายรอบ

นอกจากนี้ การดำเนินนโยบายผ่านระบบดิจิทัลยังช่วยให้ภาครัฐสามารถติดตามประสิทธิผลของมาตรการได้อย่างแม่นยำและรวดเร็ว เพื่อนำข้อมูลมาปรับปรุงและวางแผนนโยบายในอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

บาทดิจิทัลในบริบทของเศรษฐกิจดิจิทัลและภูมิทัศน์การเงินโลก

การปรับตัวรับมือกับความท้าทายระดับสากล

การตัดสินใจเดินหน้าโครงการ CBDC ไทย เป็นการเคลื่อนไหวเชิงยุทธศาสตร์เพื่อตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์การเงินโลก การเกิดขึ้นของสกุลเงินดิจิทัลภาคเอกชนที่มีแนวโน้มจะถูกใช้งานในระดับสากล และการที่มหาอำนาจทางเศรษฐกิจอย่างจีนได้เปิดตัว “หยวนดิจิทัล” และเริ่มทดลองใช้งานในหลายประเทศ ถือเป็นแรงกดดันให้ธนาคารกลางทั่วโลกต้องปรับตัว การมีบาทดิจิทัลจะช่วยให้ประเทศไทยสามารถรักษาสมดุลและอำนาจอธิปไตยทางการเงินของตนไว้ได้ในระยะยาว

ความร่วมมือในระดับภูมิภาคและเวทีโลก

เพื่อส่งเสริมและผลักดันนวัตกรรมทางการเงินให้เป็นที่ยอมรับในระดับสากล ธนาคารแห่งประเทศไทยได้มีความร่วมมือกับหน่วยงานต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง โดยล่าสุดมีการเตรียมจัดงานสัมมนาและการประชุมด้านการเงินดิจิทัลครั้งสำคัญ เช่น Bangkok Digital Finance Conference 2025 (BDFC 2025) ที่มีกำหนดจัดขึ้นในช่วงกลางเดือนกันยายน 2568 ซึ่งจะเป็นเวทีสำคัญในการแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์ และสร้างความร่วมมือด้านการเงินดิจิทัลในระดับภูมิภาคอาเซียน การพัฒนาบาทดิจิทัลจึงสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การเป็นผู้นำด้านนวัตกรรมทางการเงินในภูมิภาค และปูทางไปสู่การเชื่อมโยงระบบการชำระเงินดิจิทัลระหว่างประเทศในอนาคต

เปรียบเทียบสินทรัพย์ดิจิทัล: บาทดิจิทัล, เงินฝากธนาคาร และคริปโตเคอร์เรนซี

ข้อดี, ความท้าทาย และข้อควรพิจารณา

ประโยชน์ของการเปลี่ยนสู่ระบบเงินบาทดิจิทัล

การเปลี่ยนผ่านสู่การใช้ บาทดิจิทัล อย่างเต็มรูปแบบมีข้อดีที่สำคัญหลายประการ ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพและความโปร่งใสของระบบเศรษฐกิจ ลดปัญหาการทุจริตคอร์รัปชันและเศรษฐกิจนอกระบบ นอกจากนี้ยังช่วยให้ภาครัฐดำเนินนโยบายการคลังและการเงินได้ตรงจุดและมีประสิทธิภาพมากขึ้น และที่สำคัญคือการส่งเสริมการเข้าถึงบริการทางการเงิน (Financial Inclusion) ให้กับประชาชนในพื้นที่ห่างไกลที่ไม่สามารถเข้าถึงสาขาของธนาคารได้

ความเสี่ยงและความกังวลด้านความเป็นส่วนตัว

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านครั้งใหญ่นี้ก็มาพร้อมกับความท้าทายและข้อกังวลที่ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ ประเด็นที่สำคัญที่สุดคือเรื่องความเป็นส่วนตัวของข้อมูล (Data Privacy) เนื่องจากการทำธุรกรรมผ่านระบบดิจิทัลที่ควบคุมโดยภาครัฐอาจทำให้เกิดการรวบรวมและติดตามข้อมูลการใช้จ่ายของประชาชนได้ทั้งหมด ซึ่งจำเป็นต้องมีกฎหมายและกลไกการกำกับดูแลที่รัดกุมเพื่อป้องกันการนำข้อมูลไปใช้ในทางที่ผิด

นอกจากนี้ ยังมีความเสี่ยงด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์ (Cybersecurity) ที่ระบบจะต้องมีความแข็งแกร่งพอที่จะป้องกันการโจมตีจากผู้ไม่หวังดี รวมถึงประเด็นความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล (Digital Divide) ที่ต้องมีมาตรการช่วยเหลือและให้ความรู้แก่กลุ่มคนที่ไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยี เพื่อให้สามารถปรับตัวและใช้ประโยชน์จากระบบใหม่นี้ได้อย่างเต็มที่

บทสรุป: ก้าวต่อไปของประเทศไทยในสังคมไร้เงินสด

แผนการประกาศใช้ ‘บาทดิจิทัล’ ทั่วประเทศ ในช่วงปี 2568-2569 ถือเป็นการตัดสินใจครั้งสำคัญที่จะกำหนดทิศทางอนาคตของเศรษฐกิจและการเงินของไทย นโยบายนี้ไม่ได้เป็นเพียงการอำลาเงินสด แต่เป็นการวางรากฐานโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินดิจิทัลที่แข็งแกร่งและทันสมัย เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ รองรับนวัตกรรมทางการเงิน และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนให้ดียิ่งขึ้น

แม้ว่าเส้นทางข้างหน้าจะยังมีความท้าทายหลายด้าน ทั้งในมิติของเทคโนโลยี กฎหมาย และการยอมรับของสังคม แต่การเริ่มต้นก้าวแรกอย่างจริงจังในวันนี้ คือการส่งสัญญาณที่ชัดเจนว่าประเทศไทยพร้อมแล้วที่จะเดินหน้าสู่ สังคมไร้เงินสด และเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งทุกภาคส่วนจำเป็นต้องเตรียมพร้อมเรียนรู้และปรับตัวเพื่อคว้าโอกาสจากความเปลี่ยนแปลงครั้งประวัติศาสตร์นี้