15 ก.ย. วันศิลป์ พีระศรี: ชวนเที่ยว 5 หอศิลป์ในกรุงเทพ

วันที่ 15 กันยายนของทุกปี คือ “วันศิลป์ พีระศรี” ซึ่งเป็นวันคล้ายวันเกิดของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาแห่งศิลปะร่วมสมัยของไทย วันนี้จึงเป็นโอกาสอันดีในการรำลึกถึงคุณูปการอันยิ่งใหญ่ที่ท่านมีต่อวงการศิลปะไทย และยังเป็นหมุดหมายสำคัญสำหรับผู้ที่รักในศิลปะได้ออกเดินทางเพื่อซึมซับแรงบันดาลใจจากผลงานและสถานที่ที่มีความผูกพันกับท่าน

• วันที่ 15 กันยายน เป็นวันสำคัญเพื่อรำลึกถึงศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยศิลปากรและวางรากฐานศิลปะร่วมสมัยในประเทศไทย
• กรุงเทพมหานครเป็นที่ตั้งของหอศิลป์และพิพิธภัณฑ์หลายแห่งที่มีความเชื่อมโยงโดยตรงกับประวัติศาสตร์และผลงานของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี
• การเยี่ยมชมสถานที่เหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ศิลปะ แต่ยังเป็นการเปิดรับแรงบันดาลใจใหม่ๆ จากผลงานศิลปะหลากหลายแขนง
• หอศิลป์ 5 แห่งที่แนะนำ ได้แก่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติศิลป์ พีระศรี อนุสรณ์, หอศิลป์เจ้าฟ้า, หอศิลป พีระศรี, หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร และมหาวิทยาลัยศิลปากร

ความสำคัญของวันศิลป์ พีระศรี และเส้นทางศิลปะในเมืองกรุง

ในวาระสำคัญของวันที่ 15 ก.ย. วันศิลป์ พีระศรี: ชวนเที่ยว 5 หอศิลป์ในกรุงเทพ ถือเป็นช่วงเวลาที่แวดวงศิลปะของไทยกลับมามีชีวิตชีวาเป็นพิเศษ เพื่อรำลึกถึงบุคคลสำคัญผู้เป็นดั่งแสงนำทางให้แก่วงการศิลปะไทยสมัยใหม่ ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ไม่ใช่เป็นเพียงประติมากรชาวอิตาลีผู้มีความสามารถ แต่ท่านคือผู้ปฏิวัติและวางรากฐานการศึกษาศิลปะให้เป็นระบบ สร้างบุคลากรและศิลปินชั้นครูประดับวงการไว้อย่างมากมาย การเดินทางไปเยี่ยมชมหอศิลป์และพิพิธภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องจึงเปรียบเสมือนการเดินทางย้อนเวลาเพื่อไปทำความรู้จักและเข้าใจถึงแก่นแท้ของศิลปะที่ท่านได้มอบไว้เป็นมรดกแก่แผ่นดินไทย

วันศิลป์ พีระศรี จึงไม่ใช่เพียงวันแห่งการรำลึก แต่เป็นวันแห่งการเฉลิมฉลองจิตวิญญาณแห่งการสร้างสรรค์ สำหรับผู้ที่สนใจศิลปะหรือกำลังมองหากิจกรรมที่ช่วยเติมเต็มแรงบันดาลใจ การจัดสรรเวลาเพื่อเดินทางไปยังสถานที่เหล่านี้ถือเป็นประสบการณ์อันล้ำค่า กรุงเทพมหานครซึ่งเป็นศูนย์กลางของประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม มีสถานที่จัดแสดงงานศิลปะหลายแห่งที่บอกเล่าเรื่องราวของท่านและยุคสมัยแห่งการเปลี่ยนแปลงทางศิลปะได้อย่างชัดเจน การเดินทางครั้งนี้จึงเป็นการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ศิลป์ของชาติผ่านสถานที่จริงและผลงานจริงที่ยังคงทรงคุณค่ามาจนถึงปัจจุบัน

รำลึกถึงศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี: บิดาแห่งศิลปะร่วมสมัยไทย

ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี หรือนามเดิม คอร์ราโด เฟโรจี (Corrado Feroci) เกิดเมื่อวันที่ 15 กันยายน พ.ศ. 2435 ณ เมืองฟลอเรนซ์ ประเทศอิตาลี ท่านเดินทางมายังสยามประเทศในสมัยรัชกาลที่ 6 เพื่อรับราชการในฐานะประติมากร และได้อุทิศทั้งชีวิตเพื่อวางรากฐานและยกระดับวงการศิลปะของไทยให้ก้าวสู่ความเป็นสากล ด้วยความรักและผูกพันกับประเทศไทย ท่านได้โอนสัญชาติเป็นไทยและเปลี่ยนชื่อเป็น “ศิลป์ พีระศรี” ซึ่งสะท้อนถึงตัวตนและภารกิจที่ท่านยึดมั่นมาโดยตลอด

“ศิลปะยืนยาว ชีวิตสั้น” – คำกล่าวอันเป็นอมตะของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ที่ยังคงก้องกังวานและเป็นแรงผลักดันให้แก่ศิลปินและผู้รักศิลปะทุกยุคทุกสมัย

จากคอร์ราโด เฟโรจี สู่ศิลป์ พีระศรี

ในช่วงแรกของการทำงานในประเทศไทย ท่านได้สร้างสรรค์ผลงานประติมากรรมชิ้นสำคัญมากมาย โดยเฉพาะอนุสาวรีย์ต่างๆ ที่กลายเป็นสัญลักษณ์ของสถานที่สำคัญในปัจจุบัน เช่น พระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช วงเวียนใหญ่, อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย และอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ เป็นต้น ผลงานของท่านโดดเด่นด้วยการผสมผสานหลักกายวิภาคแบบตะวันตกเข้ากับเอกลักษณ์ความเป็นไทยได้อย่างลงตัว นอกจากงานปั้นอนุสาวรีย์แล้ว ท่านยังมีผลงานประติมากรรมรูปคนเหมือนเฉพาะศีรษะ และรูปเคารพทางศาสนาที่แสดงถึงอัจฉริยภาพทางศิลปะอย่างแท้จริง ท่านไม่ได้เป็นเพียงผู้สร้างสรรค์ผลงาน แต่ยังเป็น “ครู” ผู้ยิ่งใหญ่ที่ถ่ายทอดความรู้และหลักการทางศิลปะสมัยใหม่ให้แก่ลูกศิษย์ชาวไทย

มรดกที่ส่งต่อผ่านมหาวิทยาลัยศิลปากร

คุณูปการที่สำคัญที่สุดประการหนึ่งของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี คือการก่อตั้ง “โรงเรียนประณีตศิลปกรรม” ซึ่งต่อมาได้รับการยกฐานะขึ้นเป็น “มหาวิทยาลัยศิลปากร” ในปี พ.ศ. 2486 สถาบันแห่งนี้ได้กลายเป็นเบ้าหลอมศิลปินและนักสร้างสรรค์ชั้นนำของประเทศมาอย่างยาวนาน ท่านได้วางหลักสูตรการเรียนการสอนที่เน้นทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติอย่างเข้มข้น ทำให้ศิลปินไทยสามารถพัฒนาฝีมือและแนวคิดทัดเทียมนานาชาติได้ มหาวิทยาลัยศิลปากรจึงไม่ใช่เป็นเพียงสถาบันการศึกษา แต่เป็นมรดกที่มีชีวิตที่สืบสานเจตนารมณ์ของท่านในการสร้างสรรค์และจรรโลงวงการศิลปะไทยให้ก้าวหน้าอย่างไม่หยุดยั้ง

เปิดแผนที่ศิลป์: 5 พิกัดหอศิลป์ที่ไม่ควรพลาดในกรุงเทพฯ

เพื่อเป็นการร่วมรำลึกถึงคุณูปการของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี การเดินทางไปเยี่ยมชมสถานที่ที่มีความเกี่ยวข้องกับชีวิตและผลงานของท่านจึงเป็นกิจกรรมที่เปี่ยมด้วยความหมาย การเดินตามรอยเส้นทางศิลปะในกรุงเทพฯ จะนำพาไปพบกับเรื่องราว ประวัติศาสตร์ และแรงบันดาลใจที่ซ่อนอยู่ตามสถานที่ต่างๆ ดังนี้

1. พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ศิลป์ พีระศรี อนุสรณ์

สถานที่แห่งนี้เปรียบเสมือนบ้านหลังที่สองของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ตั้งอยู่ภายในบริเวณกรมศิลปากร ซึ่งเคยเป็นที่ทำงานและห้องสอนหนังสือของท่านในอดีต ตัวอาคารสีเหลืองสดใสโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ ภายในจัดแสดงนิทรรศการที่รวบรวมเรื่องราวชีวิตส่วนตัวและผลงานชิ้นสำคัญของท่านไว้อย่างครบถ้วน ผู้เข้าชมจะได้สัมผัสกับบรรยากาศโต๊ะทำงานที่ท่านเคยใช้ เครื่องมือปั้นดินเหนียว ภาพถ่ายหายาก และผลงานประติมากรรมต้นแบบหลายชิ้น การมาเยือนที่นี่จึงเหมือนได้เข้าไปใกล้ชิดกับชีวิตและจิตวิญญาณของบิดาแห่งศิลปะร่วมสมัยไทยมากที่สุด

2. หอศิลป์เจ้าฟ้า (พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ)

หอศิลป์เจ้าฟ้าตั้งอยู่ไม่ไกลจากมหาวิทยาลัยศิลปากร ณ บริเวณเชิงสะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้า อาคารแห่งนี้มีประวัติศาสตร์ยาวนาน โดยเดิมทีเคยเป็นที่ตั้งของ “โรงกษาปณ์สิทธิการ” ซึ่งสร้างขึ้นโดยได้รับแรงบันดาลใจจากสถาปัตยกรรมตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 5 ด้วยสถาปัตยกรรมแบบปั้นหยาที่งดงาม ที่นี่เป็นพื้นที่จัดแสดงผลงานศิลปะชิ้นเอกของศิลปินแห่งชาติและศิลปินชั้นครูของไทยจำนวนมาก รวมถึงผลงานที่ได้รับอิทธิพลจากแนวคิดของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี หอศิลป์แบ่งเป็นสองส่วนหลัก คือห้องจัดแสดงนิทรรศการถาวรที่รวบรวมผลงานศิลปะไทยแบบประเพณีจนถึงยุคสมัยใหม่ และห้องนิทรรศการหมุนเวียนที่นำเสนอผลงานศิลปะร่วมสมัยที่น่าสนใจอยู่เสมอ

3. หอศิลป พีระศรี (ตำนานที่ฟื้นคืน)

แม้ว่าปัจจุบันหอศิลป์แห่งนี้จะไม่ได้เปิดทำการในที่ตั้งเดิมแล้ว แต่ “หอศิลป พีระศรี” ที่เคยตั้งอยู่ในซอยสาทร 1 ถือเป็นหมุดหมายสำคัญในประวัติศาสตร์ศิลปะไทย เพราะเป็นหอศิลป์เอกชนแห่งแรกที่เปิดให้สาธารณชนเข้าชมอย่างเป็นทางการ ในช่วงปี พ.ศ. 2517-2531 ที่นี่เคยเป็นพื้นที่สำคัญในการขับเคลื่อนวงการศิลปะสมัยใหม่ จัดแสดงผลงานของศิลปินรุ่นใหม่ที่มีแนวคิดแตกต่างและท้าทายขนบเดิมๆ แม้ตัวสถานที่จะไม่มีอยู่แล้ว แต่จิตวิญญาณและเรื่องราวของหอศิลป์แห่งนี้ยังคงถูกกล่าวขาน และมีการจัดนิทรรศการย้อนรำลึกถึงความสำคัญอยู่บ่อยครั้ง เช่น นิทรรศการ “ศิลปะ-ไทย-เวลา” ที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ในปี 2566 ซึ่งเป็นการบอกเล่าเรื่องราวความรุ่งเรืองของสถานที่แห่งนี้

4. หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร (BACC)

BACC คือศูนย์กลางของศิลปะร่วมสมัยในกรุงเทพฯ ที่มีบทบาทสำคัญในการจัดแสดงนิทรรศการระดับชาติและนานาชาติ ที่นี่มักเป็นสถานที่หลักในการจัดกิจกรรมและนิทรรศการพิเศษที่เกี่ยวข้องกับวาระสำคัญทางศิลปะของไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในปี 2566 ซึ่งเป็นวาระครบรอบ 100 ปีที่ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี เดินทางมาถึงประเทศไทย BACC ได้จัดนิทรรศการขนาดใหญ่เพื่อเฉลิมฉลองและเผยแพร่เรื่องราวของท่านอย่างยิ่งใหญ่ การมาเยือน BACC ในช่วงวันศิลป์ พีระศรี จึงมีโอกาสสูงที่จะได้พบกับนิทรรศการหรือกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อรำลึกถึงท่านโดยเฉพาะ ทำให้ผู้เข้าชมได้เห็นภาพรวมของอิทธิพลที่ท่านมีต่อศิลปินรุ่นหลังและวงการศิลปะไทยในปัจจุบัน

5. มหาวิทยาลัยศิลปากร (วังท่าพระ)

การเดินทางตามรอยอาจารย์ศิลป์จะสมบูรณ์ไม่ได้หากไม่ได้มาเยือน “มหาวิทยาลัยศิลปากร” วิทยาเขตวังท่าพระ ซึ่งเป็นสถานที่ที่ท่านก่อตั้งและฟูมฟักเหล่าศิลปินขึ้นมา บรรยากาศภายในมหาวิทยาลัยยังคงอบอวลไปด้วยกลิ่นอายของศิลปะและความคิดสร้างสรรค์ บริเวณโดยรอบมีผลงานประติมากรรมของนักศึกษาและคณาจารย์จัดแสดงอยู่ทั่วไป นอกจากนี้ ภายในยังมี “หอศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร” ซึ่งเป็นพื้นที่จัดแสดงผลงานศิลปะของคณาจารย์ ศิษย์เก่า และศิลปินรับเชิญอย่างต่อเนื่อง การได้เดินชมบรรยากาศในสถาบันที่ท่านสร้างขึ้นมากับมือ จะทำให้เข้าใจถึงมรดกทางการศึกษาและแรงบันดาลใจที่ท่านมอบไว้ให้แก่คนรุ่นหลังได้อย่างลึกซึ้ง

เปรียบเทียบจุดเด่นของแต่ละหอศิลป์

เพื่อให้เห็นภาพรวมและช่วยในการตัดสินใจเลือกเยี่ยมชมสถานที่ต่างๆ ได้ง่ายขึ้น ตารางด้านล่างนี้ได้สรุปจุดเด่นของหอศิลป์แต่ละแห่งที่เกี่ยวข้องกับศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี

การวางแผนเดินทางเพื่อสัมผัสจิตวิญญาณแห่งศิลปะ

การเดินทางเยี่ยมชมหอศิลป์ในวันศิลป์ พีระศรี สามารถวางแผนได้อย่างสะดวก เนื่องจากสถานที่หลายแห่งตั้งอยู่ในบริเวณเกาะรัตนโกสินทร์ซึ่งใกล้เคียงกัน เช่น พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ศิลป์ พีระศรี อนุสรณ์, มหาวิทยาลัยศิลปากร และหอศิลป์เจ้าฟ้า สามารถจัดเป็นเส้นทางเดินเท้าหรือใช้บริการขนส่งสาธารณะในระยะสั้นๆ เพื่อเยี่ยมชมทั้งสามแห่งได้ภายในวันเดียว ส่วนหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร (BACC) ตั้งอยู่ใจกลางเมืองบริเวณสี่แยกปทุมวัน สามารถเดินทางได้อย่างสะดวกด้วยรถไฟฟ้าบีทีเอส

ก่อนออกเดินทาง ควรตรวจสอบเวลาเปิด-ปิดทำการของแต่ละสถานที่อีกครั้ง เนื่องจากอาจมีการเปลี่ยนแปลงหรือมีกิจกรรมพิเศษในวันดังกล่าว การเตรียมตัวหาข้อมูลเกี่ยวกับนิทรรศการที่กำลังจัดแสดงอยู่ล่วงหน้าจะช่วยให้การเข้าชมมีความหมายและน่าสนใจมากยิ่งขึ้น การใช้เวลาในแต่ละสถานที่เป็นมากกว่าการเดินชม แต่คือการเปิดโอกาสให้ตัวเองได้สนทนากับผลงานศิลปะ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ และรับเอาแรงบันดาลใจจากความทุ่มเทของบุคคลที่อุทิศทั้งชีวิตเพื่อศิลปะกลับไป

บทสรุป: สืบสานแรงบันดาลใจจากศิลป์ พีระศรี

วันศิลป์ พีระศรี ในวันที่ 15 กันยายน เป็นมากกว่าวันคล้ายวันเกิดของบุคคลสำคัญ แต่เป็นวันแห่งการตระหนักรู้ถึงคุณค่าของศิลปะและคุณูปการของ “ครู” ผู้ยิ่งใหญ่ที่วางรากฐานอันแข็งแกร่งให้แก่วงการสร้างสรรค์ของไทย การออกเดินทางไปยังหอศิลป์ทั้ง 5 แห่งที่แนะนำในกรุงเทพมหานคร ไม่เพียงแต่เป็นการให้เกียรติและรำลึกถึงศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี แต่ยังเป็นการลงทุนทางปัญญาและจิตวิญญาณให้กับตนเอง

แต่ละสถานที่มีเรื่องราวและเสน่ห์ที่แตกต่างกันไป มอบประสบการณ์ที่หลากหลาย ตั้งแต่การสัมผัสชีวิตส่วนตัวของท่าน ไปจนถึงการเห็นภาพรวมของพัฒนาการศิลปะไทยที่ได้รับอิทธิพลจากท่านมาจนถึงปัจจุบัน ขอเชิญชวนผู้ที่รักในศิลปะและผู้ที่ต้องการค้นหาแรงบันดาลใจใหม่ๆ ใช้โอกาสในวันสำคัญนี้ ออกไปสำรวจเส้นทางศิลปะในเมืองกรุง เพื่อสืบสานเจตนารมณ์และเติมไฟแห่งการสร้างสรรค์ให้ลุกโชน ดั่งที่ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ได้เคยจุดประกายไว้ให้แก่พวกเราทุกคน