29 ก.ย. วันหัวใจโลก: เช็ค 5 สัญญาณเสี่ยงโรคหัวใจวัยทำงาน

เนื่องในโอกาส 29 ก.ย. วันหัวใจโลก: เช็ค 5 สัญญาณเสี่ยงโรคหัวใจวัยทำงาน จึงเป็นช่วงเวลาสำคัญในการสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้นๆ ทั่วโลก โดยเฉพาะในกลุ่มคนวัยทำงานที่กำลังเผชิญกับความเสี่ยงเพิ่มขึ้นจากวิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป การทำความเข้าใจปัจจัยเสี่ยงและสังเกตอาการเตือนจึงเป็นกุญแจสำคัญในการป้องกันและดูแลสุขภาพหัวใจให้แข็งแรงในระยะยาว

ประเด็นสำคัญที่ควรรู้เกี่ยวกับโรคหัวใจในวัยทำงาน

• วันหัวใจโลก (World Heart Day): ตรงกับวันที่ 29 กันยายนของทุกปี มีวัตถุประสงค์เพื่อรณรงค์ให้ผู้คนทั่วโลกตระหนักถึงอันตรายของโรคหัวใจและหลอดเลือด และส่งเสริมการดูแลสุขภาพเชิงป้องกัน
• ความเสี่ยงในวัยทำงาน: พฤติกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น ความเครียดจากการทำงาน การขาดการออกกำลังกาย การรับประทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ และการสูบบุหรี่ เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ทำให้โรคหัวใจพบได้บ่อยขึ้นในกลุ่มคนอายุน้อย
• สัญญาณเตือนที่ไม่ควรมองข้าม: อาการเจ็บหน้าอก, เหนื่อยง่ายผิดปกติ, ใจสั่น, เวียนศีรษะ และอาการบวมตามร่างกาย อาจเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงความผิดปกติของหัวใจที่ต้องได้รับการตรวจวินิจฉัย
• การป้องกันคือกุญแจสำคัญ: การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เช่น ควบคุมอาหาร ออกกำลังกายสม่ำเสมอ จัดการความเครียด และตรวจสุขภาพประจำปี สามารถลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจได้อย่างมีนัยสำคัญ
• ความตระหนักรู้ในประเทศไทย: หน่วยงานด้านสาธารณสุขในประเทศไทยมีการรณรงค์อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจและหันมาใส่ใจดูแลสุขภาพหัวใจของตนเองและคนในครอบครัวมากขึ้น

บทความนี้จะเจาะลึกถึงความสำคัญของวันหัวใจโลก สถานการณ์ความเสี่ยงของโรคหัวใจในกลุ่มคนวัยทำงาน พร้อมทั้งอธิบาย 5 สัญญาณเตือนที่ต้องสังเกตอย่างใกล้ชิด และนำเสนอแนวทางการดูแลหัวใจให้แข็งแรง เพื่อให้ทุกคนสามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ลดความเสี่ยง และมีคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป

โรคหัวใจและหลอดเลือดเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งของโลก แต่กว่า 80% สามารถป้องกันได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต การตระหนักรู้และลงมือทำตั้งแต่วันนี้จึงเป็นสิ่งที่ไม่สามารถผัดวันประกันพรุ่งได้

ความสำคัญของวันหัวใจโลก 29 กันยายน

ในทุกๆ ปี วันที่ 29 กันยายน ถูกกำหนดให้เป็น วันหัวใจโลก (World Heart Day) ซึ่งเป็นวาระสำคัญที่ประชาคมโลกหันมาให้ความสนใจกับสุขภาพหัวใจและหลอดเลือดอย่างพร้อมเพรียงกัน วันนี้ไม่ได้เป็นเพียงวันเชิงสัญลักษณ์ แต่เป็นวันที่ขับเคลื่อนกิจกรรมรณรงค์ สร้างความรู้ความเข้าใจ และกระตุ้นเตือนให้ผู้คนตระหนักถึงภัยเงียบที่คร่าชีวิตผู้คนมากที่สุดทั่วโลก

ประวัติและวัตถุประสงค์การก่อตั้ง

วันหัวใจโลกถือกำเนิดขึ้นจากความร่วมมือของสมาพันธ์หัวใจโลก (World Heart Federation) ซึ่งเป็นการรวมตัวกันของ International Cardiology Federation และ International Society and Federation of Cardiology (ISFC) โดยเริ่มจัดขึ้นเป็นครั้งแรกในปี ค.ศ. 2000 ในช่วงแรกยังไม่มีการกำหนดวันที่แน่นอน จนกระทั่งในปี 2011 จึงได้กำหนดให้วันที่ 29 กันยายนของทุกปีเป็นวันหัวใจโลกอย่างเป็นทางการ

วัตถุประสงค์หลักของการจัดตั้งวันหัวใจโลก คือการสร้างแพลตฟอร์มระดับโลกเพื่อเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับโรคหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular Diseases – CVDs) ซึ่งรวมถึงโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมอง โดยมีเป้าหมายเพื่อ:

• สร้างความตระหนักรู้: แจ้งให้สาธารณชนทราบว่าโรคหัวใจเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งของโลก และส่งผลกระทบต่อประชากรทุกเพศทุกวัย
• ส่งเสริมการป้องกัน: เน้นย้ำว่าการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรจากโรคหัวใจส่วนใหญ่สามารถป้องกันได้ ผ่านการควบคุมปัจจัยเสี่ยงหลัก
• กระตุ้นให้เกิดการลงมือทำ: ผลักดันให้รัฐบาล ระบบสาธารณสุข และภาคประชาสังคมทั่วโลกร่วมมือกันกำหนดนโยบายและจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาพหัวใจ
• ให้ความรู้แก่ประชาชน: มอบความรู้ที่จำเป็นแก่บุคคลทั่วไปในการดูแลหัวใจของตนเองและครอบครัวผ่านการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต

บทบาทในการสร้างความตระหนักรู้ระดับโลก

วันหัวใจโลกทำหน้าที่เป็นเครื่องมือสื่อสารที่ทรงพลังในการกระจายข่าวสารไปยังผู้คนกว่า 100 ประเทศทั่วโลก ผ่านแคมเปญและกิจกรรมต่างๆ เช่น การจัดเสวนาทางวิชาการ การเดิน-วิ่งเพื่อสุขภาพ การจัดบริการตรวจสุขภาพหัวใจเบื้องต้น และการรณรงค์ผ่านสื่อดิจิทัล ทำให้ข้อมูลที่ซับซ้อนเกี่ยวกับโรคหัวใจกลายเป็นเรื่องที่เข้าใจง่ายและเข้าถึงได้สำหรับทุกคน สิ่งนี้ช่วยทลายกำแพงความเฉยเมยและกระตุ้นให้ผู้คนหันมาประเมินความเสี่ยงของตนเองและเริ่มลงมือเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเพื่อสุขภาพที่ดีขึ้น

สถานการณ์โรคหัวใจในวัยทำงาน: ภัยเงียบใกล้ตัว

ในอดีต โรคหัวใจมักถูกมองว่าเป็นโรคของผู้สูงอายุ แต่ปัจจุบันแนวโน้มดังกล่าวได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างน่าเป็นกังวล ข้อมูลจากทั่วโลกและในประเทศไทยต่างชี้ให้เห็นว่าอุบัติการณ์ของโรคหัวใจในกลุ่มคนวัยทำงาน (อายุ 20-40 ปี) กำลังเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลมาจากวิถีชีวิตสมัยใหม่ที่เต็มไปด้วยปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเสี่ยงหลักที่ส่งผลต่อสุขภาพหัวใจ

ปัจจัยเสี่ยงของโรคหัวใจในวัยทำงานมักเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและสะสมจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งหลายคนอาจมองข้ามไป ปัจจัยเหล่านี้ประกอบด้วย:

• ความดันโลหิตสูง: ภาวะที่แรงดันในหลอดเลือดแดงสูงเกินปกติ ทำให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้นในการสูบฉีดเลือด และอาจนำไปสู่ผนังหลอดเลือดเสื่อมสภาพ
• ไขมันในเลือดสูง: การมีระดับคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์สูงเกินไป ทำให้เกิดการสะสมของไขมันในผนังหลอดเลือด (Plaque) ส่งผลให้หลอดเลือดตีบแคบและแข็งตัว
• ภาวะอ้วนและน้ำหนักเกิน: เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่สัมพันธ์โดยตรงกับความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง และโรคเบาหวาน
• โรคเบาหวาน: ผู้ป่วยโรคเบาหวานมีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจสูงกว่าคนปกติ เนื่องจากระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงจะทำลายผนังหลอดเลือดทั่วร่างกาย
• การสูบบุหรี่: สารนิโคตินและสารพิษในควันบุหรี่ทำลายเยื่อบุหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดตีบและเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน
• การขาดการออกกำลังกาย: การใช้ชีวิตแบบนั่งนิ่ง (Sedentary Lifestyle) ทำให้ระบบเผาผลาญทำงานได้ไม่ดี น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และสมรรถภาพของหัวใจลดลง
• ความเครียดเรื้อรัง: ความเครียดกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอลและอะดรีนาลีน ซึ่งทำให้ความดันโลหิตและอัตราการเต้นของหัวใจสูงขึ้นในระยะยาว
• พันธุกรรม: ประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคหัวใจก่อนวัยอันควรเป็นอีกหนึ่งปัจจัยเสี่ยงที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ แต่สามารถจัดการความเสี่ยงอื่น ๆ เพื่อลดโอกาสเกิดโรคได้

ความเชื่อมโยงกับวิถีชีวิตยุคใหม่และออฟฟิศซินโดรม

วิถีชีวิตของคนวัยทำงานในปัจจุบันมักมีความเชื่อมโยงกับภาวะ ออฟฟิศซินโดรม ซึ่งไม่ได้ส่งผลกระทบแค่กล้ามเนื้อและกระดูก แต่ยังส่งผลเสียต่อระบบหัวใจและหลอดเลือดอีกด้วย การนั่งทำงานหน้าคอมพิวเตอร์เป็นเวลานานหลายชั่วโมงต่อวันทำให้ขาดการเคลื่อนไหวร่างกาย ความกดดันจากเป้าหมายและเดดไลน์ก่อให้เกิดความเครียดสะสม การรับประทานอาหารจานด่วนหรืออาหารที่มีไขมันและน้ำตาลสูงเพื่อความสะดวกสบายกลายเป็นเรื่องปกติ สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นส่วนผสมที่เร่งให้เกิดปัจจัยเสี่ยงของโรคหัวใจเร็วขึ้นกว่าที่ควรจะเป็น การตระหนักถึงความเชื่อมโยงนี้จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดความเสี่ยงก่อนที่จะสายเกินไป

เช็คลิสต์: 5 สัญญาณเตือนโรคหัวใจที่วัยทำงานต้องสังเกต

โรคหัวใจมักถูกเรียกว่า “ฆาตกรเงียบ” เพราะในระยะเริ่มต้นมักไม่แสดงอาการที่ชัดเจน อย่างไรก็ตาม ร่างกายมักจะส่งสัญญาณเตือนบางอย่างออกมา การเรียนรู้ที่จะสังเกตและไม่เพิกเฉยต่อสัญญาณเหล่านี้อาจช่วยชีวิตได้ นี่คือ 5 สัญญาณสำคัญที่ควรให้ความใส่ใจเป็นพิเศษ

1. อาการเจ็บหรือแน่นหน้าอก (Angina)

เป็นสัญญาณเตือนที่คลาสสิกที่สุดของโรคหัวใจขาดเลือด ลักษณะอาการไม่ใช่การเจ็บจี๊ดๆ แต่เป็นการเจ็บแน่นๆ เหมือนมีของหนักมาทับหรือถูกบีบรัดบริเวณกลางหน้าอก อาจมีอาการปวดร้าวไปที่แขนซ้าย คอ กราม หรือไหล่ อาการมักเกิดขึ้นเมื่อออกแรงหรือรู้สึกตื่นเต้น และจะทุเลาลงเมื่อได้พัก หากมีอาการขณะพักหรืออาการรุนแรงขึ้น ควรไปพบแพทย์โดยด่วน

2. หายใจลำบากและเหนื่อยง่ายผิดปกติ

การรู้สึกเหนื่อยหอบ หายใจไม่เต็มอิ่ม หรือหายใจถี่ ทั้งที่ทำกิจกรรมที่ไม่หนักหน่วงเหมือนเคย เช่น การเดินขึ้นบันไดเพียง 1-2 ชั้น อาจเป็นสัญญาณว่าหัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ หรืออาจเป็นอาการของภาวะหัวใจล้มเหลวในระยะเริ่มต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากมีอาการหายใจลำบากในเวลากลางคืนขณะนอนราบ

3. หัวใจเต้นผิดจังหวะหรือใจสั่น

ความรู้สึกว่าหัวใจเต้นเร็วเกินไป เต้นแรง เต้นไม่เป็นจังหวะ หรือเต้นสะดุด อาจเป็นอาการของภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ (Arrhythmia) แม้ว่าบางครั้งอาจเกิดจากความเครียด คาเฟอีน หรือการพักผ่อนไม่เพียงพอ แต่หากเกิดขึ้นบ่อยครั้งโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียด

4. เวียนศีรษะ หน้ามืด หรือเป็นลม

อาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นเมื่อสมองได้รับเลือดและออกซิเจนไม่เพียงพอ ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากหัวใจสูบฉีดเลือดได้ไม่ดีพอ หรือมีความผิดปกติของระบบไฟฟ้าหัวใจที่ทำให้หัวใจเต้นช้าหรือเร็วเกินไป หากมีอาการหน้ามืดคล้ายจะเป็นลมบ่อยๆ ไม่ควรนิ่งนอนใจ เพราะอาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพหัวใจที่รุนแรงได้

5. อาการบวมบริเวณเท้าหรือขา

เมื่อหัวใจด้านขวาทำงานได้ไม่เต็มที่ จะทำให้การสูบฉีดเลือดกลับจากส่วนต่างๆ ของร่างกายทำได้ยากขึ้น ส่งผลให้มีของเหลวคั่งค้างตามส่วนปลายของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณเท้า ข้อเท้า และขา ซึ่งเรียกว่าอาการบวมน้ำ (Edema) หากกดลงไปที่ผิวหนังแล้วเกิดรอยบุ๋มค้างอยู่ อาจเป็นสัญญาณหนึ่งของภาวะหัวใจล้มเหลว

แนวทางการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อหัวใจที่แข็งแรง

ข่าวดีคือความเสี่ยงของโรคหัวใจส่วนใหญ่สามารถป้องกันและควบคุมได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต การเริ่มต้นดูแลหัวใจไม่จำเป็นต้องรอให้มีอาการ แต่สามารถทำได้ทันทีเพื่อสร้างเกราะป้องกันที่แข็งแกร่งให้กับอวัยวะที่สำคัญที่สุดของร่างกาย

โภชนาการที่เหมาะสม

อาหารที่รับประทานเข้าไปมีผลโดยตรงต่อสุขภาพของหลอดเลือดและหัวใจ แนวทางการรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพหัวใจที่ดี (Heart-Healthy Diet) ประกอบด้วย:

• ลดอาหารไขมันสูง: โดยเฉพาะไขมันอิ่มตัวและไขมันทรานส์ ซึ่งพบมากในของทอด อาหารแปรรูป เบเกอรี่ และเนื้อสัตว์ติดมัน
• ควบคุมปริมาณเกลือ (โซเดียม): การบริโภคเกลือมากเกินไปเป็นสาเหตุสำคัญของความดันโลหิตสูง ควรหลีกเลี่ยงอาหารรสจัดและอาหารแปรรูป
• จำกัดน้ำตาล: ลดการบริโภคน้ำหวาน เครื่องดื่มชูกำลัง และของหวานต่างๆ เพราะน้ำตาลส่วนเกินจะถูกเปลี่ยนเป็นไขมันสะสมในร่างกาย
• เพิ่มผักและผลไม้: เป็นแหล่งของวิตามิน แร่ธาตุ และใยอาหาร ซึ่งช่วยควบคุมความดันโลหิตและระดับไขมันในเลือด
• เลือกโปรตีนไขมันต่ำ: เช่น เนื้อปลา อกไก่ ไข่ และถั่วต่างๆ ซึ่งเป็นแหล่งโปรตีนที่ดีและมีไขมันอิ่มตัวต่ำ

การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

การออกกำลังกายเปรียบเสมือนการบริหารหัวใจให้แข็งแรง ช่วยควบคุมน้ำหนัก ลดความดันโลหิต และปรับปรุงระดับไขมันในเลือด ควรตั้งเป้าหมายการออกกำลังกายแบบแอโรบิก (เช่น เดินเร็ว วิ่งเหยาะๆ ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน) ที่มีความหนักปานกลาง อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ หรือแบ่งเป็น 30 นาที 5 วันต่อสัปดาห์ สำหรับคนวัยทำงานที่ไม่มีเวลา อาจเริ่มต้นด้วยการเพิ่มกิจกรรมทางกายในชีวิตประจำวัน เช่น ใช้บันไดแทนลิฟต์ หรือเดินให้มากขึ้น

การจัดการความเครียดและสุขภาพจิต

ความเครียดเป็นศัตรูตัวฉกาจของหัวใจ การหาวิธีผ่อนคลายที่เหมาะสมกับตนเองจึงเป็นสิ่งจำเป็น เช่น การทำสมาธิ, การฝึกโยคะ, การทำงานอดิเรกที่ชื่นชอบ, การพูดคุยกับเพื่อนหรือครอบครัว หรือการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต การนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพออย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อคืน ก็มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการฟื้นฟูร่างกายและลดระดับฮอร์โมนความเครียด

ความสำคัญของการตรวจสุขภาพประจำปี

การตรวจสุขภาพประจำปีเป็นเครื่องมือสำคัญในการคัดกรองและประเมินความเสี่ยงโรคหัวใจตั้งแต่เนิ่นๆ แม้จะยังไม่มีอาการผิดปกติใดๆ การตรวจวัดความดันโลหิต การตรวจระดับไขมันและน้ำตาลในเลือด จะช่วยให้ทราบถึงสถานะสุขภาพของตนเอง และหากพบความผิดปกติ แพทย์จะสามารถให้คำแนะนำในการปฏิบัติตัวหรือเริ่มการรักษาได้ทันท่วงที ซึ่งจะช่วยลดความรุนแรงของโรคในอนาคตได้อย่างมาก

สรุป: เริ่มต้นดูแลหัวใจตั้งแต่วันนี้

วันหัวใจโลก 2568 เป็นโอกาสอันดีที่จะย้ำเตือนว่าสุขภาพหัวใจเป็นเรื่องใกล้ตัวและมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะสำหรับประชากรวัยทำงานที่กำลังเผชิญกับปัจจัยเสี่ยงรอบด้าน การเพิกเฉยต่อสัญญาณเตือนเล็กๆ น้อยๆ อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพที่รุนแรงและแก้ไขได้ยากในอนาคต

การทำความเข้าใจปัจจัยเสี่ยง การหมั่นสังเกต 5 สัญญาณเตือนที่สำคัญ และการลงมือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการเลือกรับประทานอาหาร การออกกำลังกาย การจัดการความเครียด และการตรวจสุขภาพเป็นประจำ คือการลงทุนเพื่อสุขภาพที่คุ้มค่าที่สุด การให้คำมั่นสัญญากับตนเองว่าจะดูแลหัวใจให้ดีขึ้น ไม่เพียงแต่จะช่วยลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด แต่ยังช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตโดยรวมให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน เริ่มต้นตั้งแต่วันนี้ เพื่อหัวใจที่แข็งแรงในวันข้างหน้า